| การทดสอบด้วยความเย็นร้อน (caloric test) | |
|---|---|
| การวินิจฉัยทางการแพทย์ | |
การทดสอบด้วยความเย็นร้อน - น้ำเย็นที่ใส่เข้ารูหูทำให้เกิดผลตรงข้ามกับที่เกิดเมื่อใส่ด้วยน้ำร้อน (Lawrence et. al 1960)
| |
| ICD-9-CM | 95.44&Submit=Search&action=search 95.44 |
| เม็ดไลน์พลัส | 003429 |
ในการแพทย์ การทดสอบด้วยความเย็นร้อน (อังกฤษ: caloric test, caloric testing, caloric stimulation, Caloric reflex test) เป็นการทดสอบระบบการทรงตัว/หลอดกึ่งวงกลม/ก้านสมอง/สมองใหญ่/vestibulo-ocular reflex และสามารถใช้ช่วยวินิจฉัยเนื้องอกเส้นประสาทแบบ vestibular schwannoma (acoustic neuroma) โดยใส่น้ำเย็นหรืออุ่น หรือเป่าลมเย็นหรืออุ่น เข้าที่ช่องหูภายนอกทีละข้าง เป็นการทดสอบที่พัฒนาขึ้นโดยแพทย์โสตวิทยาชาวออสโตร-ฮังการี Robert Bárány ผู้ต่อมาได้รับรางวัลโนเบลสาขาสรีรวิทยาหรือการแพทย์ปี ค.ศ. 1914 เพราะการค้นพบนี้
การใช้
แพทย์ นักโสตสัมผัสวิทยา และผู้ประกอบการมืออาชีพอื่น ๆ มักใช้การทดสอบนี้เพื่อยืนยันการทำงานไม่เท่ากันทั้งสองข้างของระบบการทรงตัวนอกประสาทส่วนกลาง โดยบางครั้งใช้เป็นส่วนย่อยของการทดสอบการเคลื่อนไหวของตาที่ไม่ได้อยู่ใต้อำนาจจิตใจ คือ electronystagmography (ENG) เพื่อวินิจฉัยเหตุของอาการรู้สึกหมุน อาการเวียนศีรษะ หรือปัญหาการทรงตัว เป็นการทดสอบอย่างหนึ่งเพื่อตรวจสอบความเสียหายต่อก้านสมองในคนไข้โคม่า และสามารถแสดงการมีเนื้องอกที่เส้นประสาทสมองที่ 8 (vestibulocochlear nerve) แบบ vestibular schwannoma (acoustic neuroma) อย่างเชื่อถือได้
การทดสอบนี้ไม่ควรใช้ในคนไข้ที่อาจบาดเจ็บที่คอ ผู้มีเลือดอยู่ในช่องหู หรือผู้มีแก้วหูทะลุ
การใช้ใหม่ ๆ อย่างหนึ่งก็คือเพื่อบรรเทาความปวดจากความเจ็บปวดซึ่งเกิดจากแขนขาที่ไม่มีในผู้ได้ตัดแขนขาออก และในผู้อัมพาตครึ่งล่าง มันอาจใช้ทุเลาอย่างชั่วคราวซึ่งภาวะเสียสำนึกความพิการ ภาวะละเลยกึ่งปริภูมิในด้านการเห็นและส่วนร่างกาย อาการไม่รู้สึกร่างกายข้างหนึ่ง (hemianesthesia) และอาการอื่น ๆ เนื่องจากความเสียหายที่สมองข้างขวา
เทคนิคและผลที่ได้
น้ำเย็นหรืออุ่น (ประมาณ 10-20 มิลลิลิตร) หรือลม จะฉีดเข้าในช่องหูชั้นนอก ปกติด้วยกระบอกฉีดยา โดยให้คนไข้นอนหงายและยกศีรษะขึ้น 30 องศาจากแนวราบ ซึ่งทำให้หลอดกึ่งวงกลมด้านข้าง (lateral semicircular canal) โค้งขึ้นเกือบเป็นแนวตั้ง ความแตกต่างระหว่างอุณหภูมิของร่างกายและน้ำที่ฉีด จะสร้างกระแสน้ำพาความร้อนใน endolymph ของหลอดกึ่งวงกลมด้านข้างที่อยู่ใกล้ ๆ โดยน้ำเย็นน้ำอุ่นจะสร้างกระแสในทิศทางตรงกันข้ามกัน และดังนั้น จึงเป็นเหตุให้ตากระตุกในแนวนอน (horizontal nystagmus) ในทิศทางตรงกันข้ามกัน ซึ่งจะเกิดเป็นเวลา 2-3 นาที
ในคนไข้ที่ก้านสมองไม่เสียหาย
- ถ้าใช้น้ำอุ่น (อุณหภูมิเท่ากับหรือมากกว่า 44 องศาเซลเซียส) น้ำในหลอดกึ่งวงกลมด้านข้างในซีกร่างกายเดียวกันจะไหลย้อนขึ้น ทำให้เส้นประสาท vestibular ส่งสัญญาณในอัตราสูงขึ้น สถานการณ์นี้เหมือนกับหมุนศีรษะไปทางหูข้างเดียวกัน มีผลทำให้ตาทั้งสองหมุนไปทางตรงข้าม คือไปจากหูที่ทำการ โดยมีการกระตุกตาเร็ว (nystagmus) ในแนวนอนไปทางหูที่ทำการ
- ถ้าน้ำเย็นเมื่อเทียบกับอุณหภูมิร่างกาย (เช่น 30 องศาหรือต่ำกว่า) น้ำ endolymph ในหลอดก็จะไหลลง ซึ่งลดการส่งสัญญาณในเส้นประสาท vestibular มีผลทำให้ตาทั้งสองหมุนไปทาหูที่ทำการ โดยมีการกระตุกตาเร็วในแนวนอนไปยังหูตรงกันข้าม
การขาดการตอบสนองของตาแสดงนัยว่า มีปัญหาในหลอดกึ่งวงกลมด้านข้างของระบบการทรงตัวข้างที่ทำการ หรือมีรอยโรคที่ก้านสมอง/รอยโรคในระบบการทรงตัวนอกประสาทกลาง สำหรับคนไข้ vestibular schwannoma ในหูที่ทำการ มีการพบว่า การตอบสนองของตาลดลงอย่างสำคัญในคนไข้ถึง 94% ซึ่งแสดงว่าการทดสอบนี้อาจช่วยวินิจฉัยอาการนี้อย่างเชื่อถือได้
ในคนไข้โคม่าที่บาดเจ็บในสมองใหญ่ การกระตุกตาในระยะเร็วจะไม่มีเพราะเป็นการเคลื่อนไหวที่ควบคุมโดยสมองใหญ่ ดังนั้น การทดสอบด้วยน้ำเย็นจะมีผลเป็นการเคลื่อนตาไปทางหูที่ทำการโดยไม่มีการกระตุกตาแบบเร็วในทิศตรงกันข้าม แต่ถ้าไม่มีการเคลื่อนตาแบบทั้งสอง นี่แสดงนัยว่า ก้านสมองของคนไข้เสียหาย และจึงมีพยากรณ์โรคที่ไม่ดี
สำหรับคนไข้ที่ตอบสนองด้วยการเคลื่อนตาข้างเดียวโดยไม่มีการกระตุกตาในระยะเร็ว นี่แสดงรอยโรคใน medial longitudinal fasciculus (MLF) ทั้งสองข้างของก้านสมอง
| รีเฟล็กซ์ในคนไข้ที่รู้สึกตัว | รีเฟล็กซ์ในคนไข้ที่ไม่รู้สึกตัว | |||
|---|---|---|---|---|
| น้ำที่หูขวา | ปกติ | ก้านสมองปกติ | รอยโรคที่ MLF ทั้งสองข้าง | รอยโรคที่ก้านสมองด้านล่าง |
| เย็น | ตาทั้งสองเคลื่อนไปทางขวา กระตุกไปทางซ้าย |
ตาทั้งสองเคลื่อนไปทางขวา ไม่มีการกระตุก |
ตาขวาเคลื่อนไปทางขวา ตาซ้ายไม่ขยับ ไม่มีการกระตุก |
ตาทั้งสองไม่ขยับ |
| อุ่น | ตาทั้งสองเคลื่อนไปทางซ้าย กระตุกไปทางขวา |
ตาทั้งสองเคลื่อนไปทางซ้าย ไม่มีการกระตุก |
ตาขวาไม่ขยับ ตาซ้ายเคลื่อนไปทางซ้าย ไม่มีการกระตุก |
ตาทั้งสองไม่ขยับ |
วลีช่วยจำ
วลีช่วยจำทิศทางของการกระตุกตาเร็ว (nystagmus) ภาษาอังกฤษก็คือ COWS โดยย่อมาจาก Cold (เย็น) Opposite (ข้างตรงข้าม), Warm (อุ่น) Same (ข้างเดียวกัน) และหมายความว่า น้ำเย็นทำให้ตากระตุกเร็วไปทางข้างตรงข้ามของหูที่ใส่น้ำ น้ำอุ่นทำให้ตากระตุกเร็วไปทางข้างเดียวกันที่ใส่น้ำ
อีกอย่างก็คือ Contralateral (ข้างตรงข้าม) เมื่อใช้ cold (น้ำเย็น) และ ipsilateral (ข้างเดียวกัน) เมื่อใช้น้ำอุ่น