อุปาทานหมู่

อุปาทานหมู่ ^{/อุปา- หรือ อุบปา-/} (อังกฤษ: collective hysteria, collective obsessional behavior, mass hysteria หรือ mass psychogenic illness) เป็นปรากฏการณ์ทางจิตสังคมอย่างหนึ่ง มีลักษณะเป็นการแสดงออกอย่างเดียวกับโรคฮิสเตอเรีย หรือโรคผีเข้า (อังกฤษ: hysteria) แต่อุปาทานหมู่นั้นเป็นอาการสมดังชื่อ คือ เกิดขึ้นในคนหมู่ โดยมักมีสาเหตุจากการที่คนกลุ่มหนึ่งเชื่อว่าตนกำลังประสบภาวะเจ็บป่วยหรืออาการอื่นอย่างเดียวกัน

คำ "อุปาทานหมู่" นั้นอาจเขียนผิดเป็น "อุปทานหมู่" ซึ่งคำ "อุปทาน" นั้นเป็นศัพท์ทางเศรษฐศาสตร์ ตรงกับภาษาอังกฤษว่า "supply" คู่กับ "demand" หรือ "อุปสงค์"

ลักษณะ

ปรากฏการณ์อุปาทานหมู่นั้นเกิดขึ้นเมื่อบุคคลหนึ่งเกิดป่วยหรือมีอาการของโรคฮิสเตอเรียอันเป็นผลมาจากภาวะเครียด และเมื่อผู้ป่วยคนนั้นเริ่มแสดงอาการ คนอื่น ๆ รอบข้างก็เริ่มแสดงอาการด้วยเพราะเชื่อว่าตัวเองก็ประสบภาวะอย่างเดียวกัน อาการที่แสดงเช่นว่ามักได้แก่ อาการคลื่นไส้ (nausea), อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง (muscle weakness) การชัก (fit) หรืออาการปวดศีรษะ (headache)

อุปาทานหมู่มีลักษณะเด่นตรงที่ไม่อาจหาสาเหตุแน่ชัดได้ อาการที่เกิดก็มักมีความคลุมเครือ แต่มักเชื่อกันว่ามีสาเหตุมาจากอำนาจเหนือธรรมชาติหรือเป็นทางทางศาสนา โดยว่ากันทางประชากรศาสตร์ อุปาทานหมู่เกิดมากในเพศเมีย และในหมู่ผู้ที่รับบริการทางการแพทย์บ่อย ๆ คือพวกที่รับประทานยาหรือใช้ยามาก ๆ เป็นต้น

อาการตื่นตระหนกทางใจ (moral panic) มีอาการแสดงคล้ายกับอุปาทานหมู่มาก

ข้อวิจารณ์

เจอโรม คลาร์ก (Jerome Clark) นักวิจัยเรื่องเหลือเชื่อและจานผี ชาวอเมริกัน กล่าวว่า อุปาทานหมู่เป็นคำอธิบายอันไร้มูลฐานเมื่อเจ้าหน้าที่หรือผู้เชี่ยวชาญไม่อาจหาคำอธิบายกรณียุ่งเหยิงหรือน่าตระหนกใจได้

เหตุการณ์อุปาทานหมู่ที่โด่งดังสองเหตุการณ์ ได้แก่ กรณีการเสียชีวิตของกลอเรีย รามิเรซ และกรณีอุกกาบาตที่ประเทศเปรู พ.ศ. 2550

ดูเพิ่ม

• ผลของกิจกรรมหมู่ (อังกฤษ: bandwagon effect)
• พฤติกรรมร่วม (อังกฤษ: collective behaviour)
• ความกระตือรือร้นร่วม (อังกฤษ: collective effervescence)
• จิตวิทยาฝูงชน (อังกฤษ: crowd psychology)
• โฟลีอาเดอ (อังกฤษ: folie à deux)
• พฤติกรรมแบบกลุ่ม (อังกฤษ: group behaviour)
• โรคติดต่อแบบฮิสเตอเรีย (อังกฤษ: hysterical contagion)
• Mean world syndrome (อังกฤษ: collective effervescence)
• อาการตื่นตระหนกทางใจ (อังกฤษ: moral panic)
• การล่าแม่มด (อังกฤษ: witch hunting)

กรณีตัวอย่าง

• โรคชอบเต้น (อังกฤษ: dancing mania) - เช่น การระบาดของโรคชอบเต้น พ.ศ. 2060 (Dancing Plague of 1518)
• อสุรกายแห่งลอนดอน
• มนุษย์ลิงแห่งกรุงนิวเดลี
• โรคจู๋