แป้งพม่า หรือ ทานาคา (พม่า: သနပ်ခါး สนป์ขา:; อักษรโรมัน: thanaka หรือ thanakha; ออกเสียง: [θənəkʰá] ตะนะค่า) เป็นแป้งสีนวล ทำจากกาบไม้บด ชาวพม่าทุกเพศทุกวัยใช้ผัดหน้าตลอดจนแขนขาและลำตัวจนเป็นเอกลักษณ์ แป้งพม่ายังแพร่หลายมาถึงประเทศข้างเคียง รวมถึงประเทศไทยด้วย
ประวัติศาสตร์
วรรณกรรมเรื่องแรกสุดที่เอ่ยถึงแป้งพม่า คือ กลอนเรื่องหนึ่งซึ่งพระชายาพระองค์หนึ่งของพระเจ้าราชาธิราชแห่งรามัญประเทศทรงนิพนธ์ขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 14 วรรณกรรมอีกเรื่องซึ่งชีนมหารัฐสาระ (Shin Maharatthasara) พระภิกษุชาวพม่า ประพันธ์ขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 15 ก็กล่าวถึงแป้งพม่าเช่นกัน
วิธีการผลิต
ต้นไม้หลายชนิดใช้ทำแป้งพม่าได้ ต้นไม้เหล่านี้มีดาษดื่นในภาคกลางของพม่า เช่น ต้นแก้ว (Murraya spp. (thanaka)) และต้นมะขวิด (Limonia acidissima) ต้นไม้เหล่านี้ต้องมีอายุอย่างน้อยสามสิบห้าปี แล้วจึงจะพิจารณาอีกทีว่า เหมาะสมจะตัดมาทำแป้งใช้หรือยัง แป้งพม่าทำโดยใช้เปลือก เนื้อ หรือรากไม้ดังกล่าวบดหรือฝนกับแท่นหินผสมกับน้ำ แท่นหินนั้นมีช่องให้น้ำซึมผ่านออกไปด้านข้างได้ ที่สุดแล้วจะได้แป้งมีเนื้อเหลวเอาไว้ทา
แป้งพม่าที่นิยมที่สุดมีสองชนิด คือ แป้งชเวโบ (Shwebo thanaka) แพร่หลายมาจากเขตซะไกง์ และแป้งชีนมะดอง (Shinmadaung thanaka) แพร่หลายมาจากเขตมะกเว นอกจากนี้ ปัจจุบันแป้งเมาะแม (Maukme thanaka) จากภาคใต้ของรัฐชาน ก็ได้รับการทำเป็นผลิตภัณฑ์ออกขายเป็นคู่แข่งรายใหม่ เดิมขายเฉพาะไม้ไปบดใช้เอง แต่ปัจจุบันมีรูปแบบที่บดเป็นของเหลวหรือทำเป็นแป้งฝุ่นขายแล้ว
การใช้
สตรีในพม่าใช้แป้งนี้มานานกว่าสองพันปี ชาวพม่าจะทาแป้งพม่าบนใบหน้าให้น่าดูชม ปรกติแล้วมักแต้มเป็นจุด ๆ บนแก้ม หรือใช้นิ้วจุ้มป้ายเป็นริ้วบนแก้ม หรือทาเป็นวงบนแก้ม และมักทาสันจมูกด้วย แป้งนี้ยังใช้กับอวัยวะร่างกายตั้งแต่ศีรษะจรดเท้า
ที่แป้งได้รับความนิยมเพราะมีกลิ่นหอมดังไม้จันทน์ นอกจากเพื่อเป็นเครื่องสำอางดังกล่าวแล้ว แป้งพม่ายังมีสรรพคุณให้ความเย็นและป้องกันแดดเผา อนึ่ง เชื่อกันว่า แป้งพม่าช่วยขจัดสิวเสี้ยน ทำให้ผิวนุ่มขึ้น ทั้งยังป้องกันเชื้อรา เพราะมีสารออกฤทธิ์ คือ คูมาริน (coumarin) และมาร์เมซิน (marmesin)
ระเบียงภาพ
- การทาแป้งพม่า
เด็กหญิงชาวบ้านในเมืองอังวะทาแป้งพม่า
เด็กในตลาดที่มัณฑะเลย์ทาแป้งพม่า
เด็กกะเหรี่ยงทาแป้งพม่าเป็นวงบนแก้ม
- อุตสาหกรรมแป้งพม่า
แม่ค้าขายแป้งพม่าในตลาดที่มัณฑะเลย์
ชาวบ้านร้านตลาดค้าแป้งพม่าที่พระธาตุก้องมุดอ (Kaunghmudaw)
ขายไม้มะขวิดสำหรับทำแป้งพม่า
แท่นหินทำแป้งพม่าวางขายอยู่ริมพระธาตุแห่งหนึ่งในเมืองซะไกง์
แหล่งข้อมูลอื่น
 |
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: แป้งพม่า |
- Thanat-kha by May May Aung เก็บถาวร 2014-06-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Myanma Thanakha เก็บถาวร 2008-02-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Burmese thanaka faces TrekEarth photos
- Thanaka Flickr photos