| ชีววิทยาเซลล์ | |
|---|---|
| เซลล์สัตว์ | |
 องค์ประกอบของเซลล์สัตว์โดยทั่วไป:
|
สารโครงร่างของเซลล์ หรือนิยมทับศัพท์เป็น ไซโทสเกเลตอน, ไซโทสเกเลตัน (อังกฤษ: Cytoskeleton) เป็นเครือข่ายที่ซับซ้อนและมีพลวัต (dynamic) ของฟิลาเมนต์โปรตีนที่เชื่อมต่อกัน อยู่ภายในไซโทพลาซึมของทุกเซลล์ รวมถึงพวกแบคทีเรียและอาร์เคีย ไซโทสเกเลตันนั้นครอบคลุมส่วนต่าง ๆ ของเซลล์จากนิวเคลียสของเซลล์ไปถึงเยื่อหุ้มเซลล์ และประกอบด้วยโปรตีนที่คล้ายคลึงกันในสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ในยูแคริโอต ประกอบด้วยองค์ประกอบหลักสามอย่าง คือ ไมโครฟิลาเมนต์, อินเทอร์มีเดียตฟีลาเมนต์ และไมโครทิวบูล ซึ่งทั้งหมดสามารถเจริญเติบโตหรือถูกตอนสั้นลงได้อย่างรวดเร็ว ตามความต้องการของเซลล์
หน้าที่หลักของไซโทสเกเลตันคือเพื่อให้เซลล์คงรูปและมีความทนทานเชิงกลต่อการเปลี่ยนรูปร่างของเซลล์ แล้วด้วยการร่วมกับเนื้อเยื่อเกี่ยวพันอื่น ๆ ช่วยคงเสถียรภาพให้กับเซลล์ต่าง ๆ ที่ประกอบกันเป็นเนื้อเยื่อ ไซโทสเกเลตันสามารถหดตัวได้ ดังนั้นสามารถเปลี่ยนรูปร่างของเซลล์และสภาพแวดล้อมของเซลล์ ซึ่งทำให้เซลล์สามารถเคลื่อนอพยพ (cell migration) นอกจากนี้ไซโทสเกเลตันยังมีหน้าที่ในวิถีการส่งสัญญาณของเซลล์ (cell signaling), ในกระบวนการนำเข้าสารจากนอกเซลล์ผ่านทางเอนโดไซโทซิส, ในการดึงแยกโครโมโซมระหว่างการแบ่งเซลล์, ในขั้นไซโทคิเนซิสของการแบ่งเซลล์, ในฐานะนั่งร้านในการจัดการกับองค์ประกอบในเซลล์ และในการเคลื่อนย้ายสารภายในเซลล์ (เช่น การเคลื่อนย้ายเวซิเคิล และออร์แกเนลล์ต่าง ๆ ภายในเซลล์) และเป็นแม่แบบในการสร้างผนังเซลล์ นอกไปจากนี้ไซโทสเกเลตันยังสามารถช่วยประกอบสร้างโครงสร้างพิเศษ เช่น แฟลกเจลลา, ซิเลีย, ลาเมลลีโพเดีย และ โพโดโซม โครงสร้าง หน้าที่ และลักษณะพลวัต (dynamic) ของไซโทสเกเลตันนั้นสามารถแตกต่างกันไปตามลักษณะและหน้าที่ของเซลล์ แม่แต่ภายในเซลล์เดียวกัน ไซโทสเกเลตันยังสามารถเปลี่ยนไปตามหน้าที่หรือความเกี่ยวข้องกับโปรตีนอื่นหรือแม้แต่ประวัติในอดีตของโครงข่ายนั้น ๆ
ไซโทสเกเลตันในยูแคริโอต
เซลล์ยูแคริโอตมีสารไซโทสเกเลตัน (cytoskeletal filaments) อยู่สามชนิด ได้แก่: ไมโครฟีลาเมนต์, ไมโครทิวบูล และอินเทอร์มีเดียตฟีลาเมนต์ ชนิดต่าง ๆ นี้เกิดขึ้นจากการพอลีเมอไรส์ (polymerisation) ของหน่วยย่อยโปรตีนชนิดพิเศษ และมีรูปร่าง ลักษณะ และการกระจายภายในเซลล์ที่ต่างกันไป ไมโครฟีลาเมนต์นั้นเป็นพอลิเมอร์ของโปรตีนแอกติน (actin) และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 7 nm ไมโครทิวบูลนั้นประกอบด้วยทิวบูลิน (tubulin) และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 25 nm ส่วนอินเทอร์มีเดียตฟีลาเมนต์นั้นประกอบด้วยโปรตีนหลายชนิด ขึ้นอยู่กับชนิดของเซลล์ที่พบ โดยทั่วไปแล้วมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 8-12 nm
แหล่งข้อมูลอื่น
 |
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: ไซโทสเกเลตัน |
- Cytoskeleton, Cell Motility and Motors - The Virtual Library of Biochemistry and Cell Biology เก็บถาวร 2005-02-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Cytoskeleton database, clinical trials, recent literature, lab registry ...
- Animation of leukocyte adhesion (Animation with some images of actin and microtubule assembly and dynamics.)