การอพยพในสหภาพโซเวียตเป็นการอพยพขนาดใหญ่ของประชากรชาวโซเวียตตะวันตกและโรงงานอุตสาหกรรมไปยังตะวันออกอันเป็นผลมาจากปฏิบัติการบาร์บารอสซา กองทัพเยอรมันได้เข้ารุกรานในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1941 ในปี ค.ศ. 1941-192 จำนวน 17 ล้านคนของประชากรที่อพยพจากทั้งหมดนี้ 59% เป็นชาวรัสเซีย และ 20% เป็นชาวยิว และโรงงานขนาดใหญ่จำนวนกว่า 1,500 แห่ง อีก 550 แห่งที่มาจากยูเครนที่เดียวได้ถูกโยกย้ายโดยทางรถไฟไปยังพื้นที่ส่วนกลางหรือตะวันออกที่เป็นส่วนหนึ่งของประเทศโดยสิ้นสุดลงในปี ค.ศ. 1941 พร้อมกับการอพยพพลเรือนและโรงงานอุตสาหกรรม ด้วยความไม่คาดคิดอื่นๆ ผลเนื่องมาจากการรุกของเยอรมันได้แสดงให้เห็นการดำเนินพลเรือนรัฐตะวันตกแต่ก่อนหน้านี้โดยหน่วยเอ็นเควีดีของโซเวียต การเคลื่อนย้ายศพเลนินจากมอสโกไปยัง Tyumen และการโยกย้ายวัตถุโบราณและศิลปะที่มีค่าจากพิพิธภัณฑ์แอร์มิทาชไปยัง Sverdlovsk, Kuybyshev การเลือกเมืองหลวงของสหภาพโซเวียต ปี ค.ศ. 1941-1943 เมืองของโซเวียตและเมืองภายในประเทศหรือในตะวันออกได้รับกลุ่มผู้อพยพใหม่และโรงงานบุริมสิทธ์การสงครามที่มีคุณภาพสูง สถานที่ตั้ง ได้แก่ เมืองไซบีเรียของโนโวซีบีสค์ได้รับผู้อพยพมากกว่า 140,000 คนและโรงงานจำนวนมาก เนื่องจากทำเลที่ตั้งอยู่ห่างจากแนวหน้า อย่างไรก็ตามด้วยความสำเร็จของเยอรมันตั้งแต่ต้นในการยึดครองพื้นที่ขนาดใหญ่ของสหภาพโซเวียตฝั่งตะวันตกตลอดในปี ค.ศ. 1942 และแผนการที่ไม่แน่อนได้กึ่งเตรียมความพร้อมโดยโซเวียตในแผนการระดมพลของพวกเขาไปยังตะวันออก โรงงานอุตสาหกรรมโซเวียตน่าจะแซงหน้าเยอรมันในที่สุดในการผลิตอาวุธยุโธปกรณ์ ด้วยจำนวนสูงสุดในจำนวนของรถถัง 73,000 คัน เครื่องบินรบ 82,000 ลำ และชื้นส่วนปืนใหญ่จำนวนเกือบ 324,000 ชิ้นได้ถูกกระจายไปทั่วกองทัพแดงในการต่อสู้ของพวกเขากับฝ่ายอักษะในปี ค.ศ. 1945