น้ำยาล้างจาน คือสารชำระล้าง (detergent) ที่ใช้ช่วยในการล้างจาน มีส่วนผสมของสารลดแรงตึงผิว (surfactant) ที่มีการระคายเคืองต่ำ ประโยชน์หลักของน้ำยาล้างจานคือใช้ล้างภาชนะและเครื่องครัวด้วยมือหลังจากประกอบหรือรับประทานอาหารแล้ว น้ำยาล้างจานทำให้สิ่งสกปรกและไขมันหลุดจากภาชนะและรวมตัวเป็นอีมัลชัน (emulsion) อยู่ในน้ำหรือฟอง (foam) เนื่องจากโมเลกุลของน้ำยาล้างจานประกอบด้วยส่วนที่มีขั้วและไม่มีขั้วเช่นเดียวกับผงซักฟอก ส่วนที่มีขั้วจะจับกับโมเลกุลของน้ำ และส่วนที่ไม่มีขั้วจะจับกับสิ่งสกปรกให้หลุดออก ในสมัยก่อนมีชื่อเรียกอื่น ๆ เช่น สบู่ล้างจาน หรือ ครีมล้างจาน เนื่องจากเคยผลิตในรูปของสบู่และครีมมาก่อน ปัจจุบันน้ำยาล้างจานมีส่วนผสมอื่นรวมอยู่ด้วย เช่น น้ำมะนาวหรือชา ซึ่งเชื่อว่าเป็นการช่วยให้ภาชนะสะอาดมากขึ้นและถนอมมือมากกว่าเดิม
ประวัติ
โซเดียมคาร์บอเนตถูกนำมาใช้ล้างจาน และอาจถูกใช้กับน้ำกระด้างในหลายพื้นที่ ก่อนที่ผงซักฟอกจะถูกประดิษฐ์ในเยอรมนีระหว่างสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง น้ำยาล้างจานหรือผงซักฟอกชนิดเหลวถูกผลิตขึ้นครั้งแรกกลางคริสตศตวรรษที่ 20 ผู้ผลิตน้ำยาล้างจานเริ่มต้นสายการผลิตในสหรัฐในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1930-1940 ทีโพล เป็นเจ้าแรกในยุโรป เริ่มผลิตในปี 1942
ในปี 2005 น้ำยาล้างจานมียอดขายรวมเกือบ 1 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐทั่วโลก