มณฑล

ถางการูป มัญชุวัชรมณฑล

มณฑล (สันสกฤต: मण्डल) แปลว่า วง ในทางประติมานวิทยาของศาสนาแบบอินเดีย โดยเฉพาะศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธ ใช้เป็นสัญลักษณ์ทางธรรมหรือทางพิธีกรรมเพื่อหมายถึงเอกภพ โดยทั่วไปมักแสดงในเชิงอภิปรัชญาและเชิงสัญลักษณ์เป็นแผนภาพหรือแผนภูมิแบบเรขาคณิตรูปจักรวาลแบบย่อส่วน

มณฑลส่วนใหญ่เป็นสี่เหลี่ยม มีสี่ประตู มีวงกลมที่จุดศูนย์กลาง แต่ละประตูเป็นรูปตัว T และมีรัศมีสมดุลกัน

คำนี้ปรากฏครั้งแรกในคัมภีร์ฤคเวทซึ่งใช้หมายถึงกองงานต่าง ๆ ส่วนฝ่ายพิธีกรรมใช้มณฑลเช่นนพเคราะห์จนถึงปัจจุบัน

หลายศาสนายังใช้มณฑลเป็นเครื่องเพ่งในการเข้าสมาธิหรือเข้าภวังค์