อวัยวะกลับข้าง

อวัยวะกลับข้าง (Situs inversus)
ผู้มีอวัยวะกลับข้างจะเห็นว่าหัวใจและปอดกลับซ้ายขวา
สาขาวิชา	พันธุศาสตร์
สาเหตุ	ยีน
ความชุก	0.01%

อวัยวะกลับข้าง (ละติน: Situs inversus) เป็นภาวะแต่กำเนิดซึ่งอวัยวะภายในสำคัญ ๆ กลับข้างหรือเป็นภาพเงาสะท้อนจากตำแหน่งปกติ แม้พบปัญหาที่เกิดกับหัวใจได้บ่อย แต่ผู้มีอวัยวะกลับข้างจำนวนมากไม่มีอาการหรือภาวะแทรกซ้อนใดจากภาวะดังกล่าว และบุคคลมักไม่ได้รับวินิจฉัยก่อนมีแพทยศาสตร์สมัยใหม่

อวัยวะกลับข้างพบในประมาณ 0.01% ของประชากร ชนิดที่พบได้บ่อยได้แก่ อวัยวะกลับข้างทั้งหมด (situs inversus totalis) ซึ่งรวมการกลับทั้งหมด (ขวาซ้าย) ของอวัยวะภายในช่องท้อง หัวใจไม่อยู่ในตำแหน่งปกติในทรวงอกด้านซ้าย แต่กลับไปอยู่ขวา เป็นภาวะที่เรียก หัวใจอยู่ขวา (dextrocardia) แต่ด้วยเหตุว่าความสัมพันธ์ระหว่างอวัยวะต่าง ๆ ยังคงเดิม ผู้ป่วยส่วนใหญ่จึงไม่มีอาการหรือภาวะแทรกซ้อน

ในกรณีที่พบน้อย เช่น อวัยวะกำกวม (situs ambiguus หรือ heterotaxy) ไม่สามารถระบุข้างได้ ในผู้ป่วยเหล่านี้ ตับอาจอยู่แนวกลาง อาจไม่มีม้ามหรือมีม้ามหลายอัน และลำไส้มีการหมุนผิดปกติ มักพบว่าโครงสร้างเกิดซ้ำหรือขาดหายไปโดยสิ้นเชิง เป็นกรณีที่มีโอกาสเกิดปัญหาทางการแพทย์