| อันดับย่อยสัตว์เคี้ยวเอื้อง ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 49–0Ma สมัยอีโอซีนช่วงสุดท้าย - ปัจจุบัน | |
|---|---|
| |
| สมัน (Rucervus schomburgki) เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องที่อยู่ในวงศ์ Cervidae หรือกวางที่สูญพันธุ์ไปแล้ว | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Animalia |
| ไฟลัม: | Chordata |
| ชั้น: | Mammalia |
| อันดับ: | Artiodactyla |
| อันดับย่อย: | Cetruminantia |
| (ไม่ได้จัดอันดับ): | Ruminantiamorpha |
| (ไม่ได้จัดอันดับ): | Ruminantia |
| วงศ์ | |
สัตว์เคี้ยวเอื้อง (อังกฤษ: ruminant) เป็นอันดับย่อยของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ในอันดับสัตว์กีบคู่ (Artiodactyla) ใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ruminantia
สัตว์เคี้ยวเอื้องประกอบไปด้วยสัตว์ส่วนใหญ่ในอันดับนี้ ได้แก่ วัว, ควาย, แพะ, แกะ, กวาง และแอนทิโลป ลักษณะร่วมของสัตว์เคี้ยวเอื้อง ก็คือ มี กระเพาะ 4 ห้อง ที่เมื่อกินอาหารไปแล้ว คือ หญ้า คายออกมาเคี้ยวอย่างช้า ๆ อีกครั้งในเวลากลางคืน ก่อนจะถูกนำไปใช้เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย
โดยกระเพาะของสัตว์เคี้ยวเอื้องจะแบ่งออกเป็น 4 ห้อง คือ Rumen (ผ้าขี้ริ้ว), Reticulum (รังผึ้ง), Omasum (สามสิบกลีบ) และ Abomasum (กระเพาะแท้ หรือกระเพาะจริง)
กระบวนการเคี้ยวเอื้อง
โดยการทำงานของ 3 กระเพาะแรกอาศัยเอ็นไซม์ของจุลินทรีย์เป็นตัวย่อยหมักหรือย่อยอาหาร ยกเว้นกระเพาะสุดท้ายคือกระเพาะแท้ ร่างกายสัตว์จะขับเอ็นไซม์มาช่วยย่อย เมื่อลูกสัตว์ยังเล็ก 3 กระเพาะแรกยังไม่พัฒนา อาหารที่เป็นของเหลวจะไหลผ่านลำคอผ่านช่องแคบนี้ ตรงไปยังกระเพาะอาหารแท้ อาหารถูกย่อยดูดซึมไปยังทางเดินอาหารส่วนล่าง คือ ลำไส้ต่อไป ซึ่งระยะนี้ระบบการย่อยอาหารจะเหมือนสัตว์กระเพาะเดี่ยว เมื่อ 3 กระเพาะแรกพัฒนา (ประมาณ 6 สัปดาห์) จะขยายใหญ่ ถ้าสัตว์โตเต็มที่ขนาดของ 2 กระเพาะแรกจะมีความจุประมาณร้อยละ 60-85 ของความจุของกระเพาะทั้งหมด
ผ้าขี้ริ้วมีหน้าที่รับอาหารจากการผ่านขบวนการเคี้ยวที่มีอาหารในรูปของแข็งและปนกับน้ำลายปริมาณมาก (ในน้ำลายจะเป็นแหล่งไนโตรเจน คือ ยูเรีย และมิวโคโปรตีน มีฟอสฟอรัสและโซเดียม ซึ่งจุลินทรีย์จะนำไปใช้ และน้ำลายทำหน้าที่รักษาระดับความเป็นกรดด่าง และกระเพาะอื่น ๆ) อาหารจะถูกแยก ส่วนบนจะเป็นอาหารในรูปของแข็ง ส่วนล่างเป็นรูปของเหลวและอาหารแข็งที่ย่อยมีขนาดเล็กแล้ว โดยการหดตัวของผนังผ้าขี้ริ้ว อาหารชิ้นใหญ่จะถูกดันให้อยู่ด้านบนส่วนหน้า เมื่อสัตว์ต้องการเคี้ยวเอื้อง กระเพาะส่วนรังผึ้ง และผ้าขี้ริ้ว จะหดตัวมีแรงดันอาหารขยอกออกมาที่ปาก อาหารก้อนที่ถูกนำมาเคี้ยวเอื้องเรียกว่าบอลัส มีจุลินทรีย์ติดมาเป็นจำนวนมาก เมื่อเคี้ยวเอื้องแล้วจะกลืนกลับไปที่ผ้าขี้ริ้ว ทำการคลุกเคล้าใหม่อาหารขนาดใหญ่ก็ขยอกออกมาเคี้ยวเอื้อง อาหารขนาดเล็กก็ส่งไปยังรังผึ้ง ส่วนที่เป็นแก๊สก็เรอออกมา ส่วนที่เป็นสารละลายจะถูกดูดซึมผ่านผนังผ้าขี้ริ้ว เข้าสู่กระแสเลือดทันที รังผึ้งมีหน้าที่ดันอาหารที่มีขนาดใหญ่กลับไปที่ผ้าขี้ริ้วและปล่อยอาหารขนาดเล็กไปยังสามสิบกลีบ ซึ่งมีหน้าที่ย่อยอาหารต่อโดยอาศัยจุลินทรีย์ที่ติดมาจากผ้าขี้ริ้วและรังผึ้ง อาหารที่ถูกย่อยเป็นสารละลายจะถูกดูดซึมผ่านเข้าสู่กระแสเลือด ส่วนที่เหลือก็เข้าสู่กระเพาะแท้ กระเพาะแท้มีหน้าที่เหมือนสัตว์กระเพาะเดี่ยว คือ ย่อยอาหารและย่อยจุลินทรีย์ที่ติดมากับอาหาร ทำให้สัตว์ได้รับกรดอะมิโนจากเซลล์จุลินทรีย์ และวิตามินต่าง ๆ ที่จุลินทรีย์สังเคราะห์ขึ้นมา สารละลายนี้ก็จะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือด
การจำแนก
สัตว์เคี้ยวเอื้องสามารถแบ่งออกเป็นวงศ์ต่าง ๆ ได้ดังนี้
 |
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: อันดับย่อยสัตว์เคี้ยวเอื้อง |
แหล่งข้อมูลอื่น
 |
วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Ruminantia |