โพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศ

โพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศ (Pneumothorax)
ภาพแสดงภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศที่ปอดข้างขวา (ด้านซ้ายของภาพ) ที่ศรชี้คือขอบของปอดที่แฟบลง
บัญชีจำแนกและลิงก์ไปภายนอก
ICD-10	J93, P25.1, S27.0
ICD-9	512, 860
OMIM	173600
DiseasesDB	10195
MedlinePlus	000087
eMedicine	article/432979 article/424547 article/360796 article/808162 article/827551 article/1003552
MeSH	D011030

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศ (อังกฤษ: pneumothorax, pneumothoraces) เป็นภาวะซึ่งมีอากาศอยู่ในโพรงเยื่อหุ้มปอดในช่องอก ระหว่างปอดกับผนังทรวงอก อาจเกิดขึ้นเองในผู้ป่วยที่ไม่มีโรคปอดเรื้อรังมาก่อน (แบบปฐมภูมิ) หรือในผู้ป่วยที่มีโรคปอดเรื้อรังมาก่อน (แบบทุติยภูมิ) นอกจากนี้บ่อยครั้งยังเกิดตามหลังการบาดเจ็บต่อทรวงอก การระเบิด หรือพบเป็นภาวะแทรกซ้อนจากการรักษาทางการแพทย์ได้

อาการของโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศขึ้นอยู่กับขนาดของอากาศที่ปรากฏในโพรงเยื่อหุ้มปอดและความเร็วของการรั่วของอากาศ อาจมีอาการเจ็บหน้าอก หายใจลำบาก อาจวินิจฉัยได้จากการตรวจร่างกายในกรณีเป็นมาก ๆ แต่ส่วนใหญ่จำเป็นต้องใช้การตรวจภาพถ่ายรังสีเช่นเอกซเรย์หรือซีทีในการวินิจฉัยกรณีเป็นไม่มาก บางครั้งภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศอาจทำให้เกิดร่างกายขาดออกซิเจน ความดันเลือดลดต่ำ และหัวใจหยุดได้หากไม่ได้รับการรักษา ภาวะเช่นนี้เรียกว่าโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศชนิดเกิดแรงดัน (อังกฤษ: tension pneumothorax)

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศชนิดที่เป็นไม่มากนั้นส่วนใหญ่หายได้เองโดยไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษาจำเพาะ โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ไม่ได้มีโรคปอดเรื้อรังมาก่อน ในกรณีที่โพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศอยู่มากหรือมีอาการมากอาจจำเป็นต้องใช้เข็มฉีดเจาะดูดลมออก หรือใส่สายระบายทรวงอกเพื่อให้ลมได้ระบายออก บางครั้งอาจจำเป็นต้องรักษาด้วยการผ่าตัด โดยเฉพาะในกรณีที่เมื่อใส่สายระบายทรวงอกแล้วยังไม่หาย หรือผู้ป่วยรายนั้น ๆ เกิดมีโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศอีกหลายครั้ง ในกรณีที่ผู้ป่วยรายใดมีโอกาสเกิดเป็นซ้ำได้มาก อาจจำเป็นต้องมีการรักษาเพิ่มเติม เช่น การทำการผนึกเยื่อหุ้มปอดเพื่อยึดเยื่อหุ้มตัวปอดกับเยื่อหุ้มปอดส่วนผนังอกเข้าด้วยกัน

อาการและอาการแสดง

ชนิดย่อยทางคลินิก

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศเกิดเองชนิดปฐมภูมิ (อังกฤษ: primary spontaneous pneumothorax, PSP) ซึ่งมักพบในผู้ป่วยอายุน้อยที่ไม่มีโรคปอดมาก่อนนั้นมักมีอาการไม่มาก โดยมีอาการเด่นคืออาการเจ็บหน้าอกและบางครั้งอาจมีเหนื่อยหายใจลำบากเล็กน้อย ผู้ป่วย PSP ครึ่งหนึ่งรอให้มีอาการอยู่หลายวันจึงตัดสินใจมาพบแพทย์ มีโอกาสน้อยมากที่ PSP จะพัฒนาไปมากจนเกิดเป็นโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศชนิดเกิดแรงดัน ส่วนใหญ่มักเริ่มมีอาการขณะพัก ชายร่างสูงและโดยเฉพาะสูบบุหรี่ด้วยนั้นมีความเสี่ยงที่จะเกิด PSP สูงกว่าคนอื่น ปัจจุบันพบว่า PSP เกิดได้บ่อยกว่าในภาวะซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงความกดอากาศและที่ที่มีดนตรีเสียงดัง ซึ่งอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้บางครั้งพบมีผู้ป่วยโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศมากเป็นหย่อม ๆ

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศเกิดเองชนิดทุติยภูมิ (อังกฤษ: secondary spontaneous pneumothorax, SSP) เกิดในผู้ป่วยที่มีโรคปอดอยู่เดิม อาการมักเป็นรุนแรงกว่าเนื่องจากการทำงานของปอดไม่ดีอยู่เดิม เมื่อแฟบลงจึงยิ่งทำงานได้แย่ลงไปอีก ผู้ป่วยอาจมีออกซิเจนในเลือดต่ำ อาจเห็นผู้ป่วยเขียว บางทีอาจพบมีคาร์บอนไดออกไซด์คั่งในเลือด ซึ่งอาจทำให้ผู้ป่วยมีอาการสับสนและหมดสติได้ ผู้ป่วยโรคปอดเช่นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังและซิสติกไฟโบรซิสที่มีอาการหายใจลำบากเฉียบพลันอาจควรได้รับการตรวจหาภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศโดยเร็ว ขนาดของอากาศในโพรงเยื่อหุ้มปอดนั้นมีความสัมพันธ์กับอาการของผู้ป่วยไม่มากนัก

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศที่เกิดจากการบาดเจ็บ (อังกฤษ: traumatic pneumothorax) อาจเกิดจากบาดแผลทะลุถึงโพรงเยื่อหุ้มปอด เช่นจากบาดแผลถูกแทงหรือถูกปืนยิง ทำให้อากาศจากภายนอกเข้าไปในโพรงเยื่อหุ้มปอดได้ หรือเกิดจากการบาดเจ็บต่อเนื้อปอด ทำให้ลมจากเนื้อปอดรั่วเข้ามาในโพรงเยื่อหุ้มปอด พบเป็นภาวะแทรกซ้อนบ่อยถึงครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยที่มีการบาดเจ็บที่ทรวงอก เป็นที่สองรองจากกระดูกซี่โครงหัก ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศที่เกิดขึ้นในผู้ป่วยถึงครึ่งหนึ่งอาจมีขนาดเล็ก ซึ่งอาจขยายใหญ่มากขึ้นหากผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการช่วยหายใจด้วยเครื่องช่วยหายใจ ดังนั้นไม่ว่าขนาดจะเล็กหรือใหญ่ก็มีความสำคัญทั้งสิ้น นอกจากนี้ยังพบเกิดในผู้ป่วยที่จำเป็นต้องได้รับการช่วยหายใจด้วยเครื่องช่วยหายใจจากสาเหตุอื่น ๆ อีกด้วย

ภาวะโพรงเยื่อหุ้มปอดมีอากาศชนิดเกิดแรงดันมีนิยามที่แตกต่างกันไปตามแหล่งข้อมูลแต่ละแหล่ง แต่โดยทั่วไปถือตรงกันว่าควรสงสัยถ้าผู้ป่วยมีออกซิเจนต่ำมากแม้จะได้รับออกซิเจนแล้ว มีความดันเลือดลดต่ำ หรือมีการเปลี่ยนแปลงของระดับความรู้สึกตัว ภาวะนี้ถือเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ จำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วนโดยไม่ต้องตรวจพิเศษเพิ่มเติม ภาวะนี้ยังพบได้ในผู้ป่วยที่ได้รับการช่วยหายใจด้วยเครื่องช่วยหายใจ ซึ่งอาจตรวจพบได้ยากเนื่องจากผู้ป่วยมักได้รับยากดระดับความรู้สึกตัวอยู่แล้ว ทำให้บางครั้งจะทราบก็ต่อเมื่อผู้ป่วยมีอาการแย่ลงอย่างรวดเร็ว