การผ่าท้องทำคลอด

Caesarean section
ทีมสูติแพทย์กำลังผ่าท้องทำคลอดในโรงพยาบาลสมัยปัจจุบัน
บัญชีจำแนกและลิงก์ไปภายนอก
ICD-10	ครรภ์เดี่ยว: O82 ครรภ์แฝด ผ่าท้องทั้งหมด: O84.2
ICD-9	669.7

การผ่าท้องทำคลอด (อังกฤษ: Caesarean section) หรือ ซี-เซกชัน (C-section) หรือ ซีซาร์ (Caesar) เป็นหัตถการทางศัลยศาสตร์กระทำโดยการผ่าที่บริเวณส่วนท้องของมารดา (ผ่าท้องและผ่ามดลูก) เพื่อให้ทารกในครรภ์คลอด มักทำเมื่อการคลอดทางช่องคลอดอาจเสี่ยงอันตรายต่อสุขภาพหรือชีวิตของมารดาหรือเด็ก แม้ในปัจจุบันจะมีการผ่าท้องทำคลอดตามความประสงค์ของมารดามากขึ้นองค์การอนามัยโลกแนะนำว่าอัตราการผ่าท้องทำคลอดควรทำต่อเมื่อมีความจำเป็นทางการแพทย์เท่านั้น โดยปกติแล้วการผ่าท้องทำคลอดจะใช้เวลาประมาณ 45 นาทีถึงหนึ่งชั่วโมง

ชนิด

การดึงทารกออก

ขณะทำผ่าท้องทำคลอด

เย็บมดลูกหลังจากทารกและรกคลอด

รอยผ่าคลอดชนิดตัดส่วนล่างของมดลูก หลังจากเย็บปิดด้วยลวด

การผ่าท้องทำคลอดมีหลายชนิด ความแตกต่างของแต่ละชนิดอยู่ที่แนวการผ่ามดลูกซึ่งไม่เกี่ยวกับรอยผ่าที่ผิวหนัง

• การผ่าท้องทำคลอดแบบดั้งเดิม (classical Caesarean section) เป็นการผ่าตามแนวตั้งตรงกลางของมดลูก ซึ่งให้พื้นที่กว้างในการทำคลอดทารก แต่ในปัจจุบันไม่นิยมทำเพราะเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนมากกว่า
• การผ่าท้องทำคลอดชนิดตัดส่วนล่างของมดลูก (lower uterine segment section) เป็นหัตถการที่นิยมทำในปัจจุบัน เป็นการตัดในแนวขวางเหนือขอบของกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งช่วยให้เสียเลือดน้อยกว่า และเย็บซ่อมได้ง่ายกว่า

ข้อบ่งชี้

แผลเป็นหลังการผ่าท้องทำคลอด 7 สัปดาห์ พบมีเส้นสีดำเรียกว่า linea nigra บนหน้าท้อง ของมารดาอายุ 31 ปี

การผ่าท้องทำคลอดควรทำต่อเมื่อการคลอดทางช่องคลอดอาจทำให้ทารกหรือมารดามีความเสี่ยง มิใช่ว่าภาวะที่ระบุไว้ด้านล่างทั้งหมดที่เป็นข้อบ่งชี้บังคับ และในหลายกรณีที่สูติแพทย์จะต้องตัดสินให้มารดาได้ผ่าท้องทำคลอดเป็นรายๆ ไป ข้อบ่งชี้ของการผ่าท้องทำคลอด เช่น

ภาวะแทรกซ้อนของการเจ็บครรภ์และปัจจัยที่ขัดขวางการคลอดทางช่องคลอด เช่น

• การคลอดที่ใช้เวลานาน หรือการคลอดไม่ดำเนินต่อไป (การคลอดลำบาก)
• ทารกอยู่ในภาวะคับขัน (fetal distress)
• สายสะดือย้อย (cord prolapse)
• มดลูกแตก (uterine rupture)
• รกผิดปกติ เช่น รกเกาะต่ำ รกลอกก่อนกำหนด หรือรกงอกติด
• ส่วนนำของทารกผิดปกติ เช่น ท่าก้น ท่าขวาง
• การชักนำการคลอดล้มเหลว
• การใช้อุปกรณ์ช่วยคลอด เช่น ใช้คีมหรือเครื่องดูดสุญญากาศล้มเหลว ในบางครั้งอาจมีการลองคลอดโดยใช้คีม/เครื่องสุญญากาศ และหากไม่สำเร็จจะเปลี่ยนไปผ่าท้องทำคลอดแทน
• ทารกตัวโต (macrosomia)
• ปัญหาของสายสะดือ เช่น หลอดเลือดสายสะดือห้อยต่ำ (vasa previa), รกหลายกลีบ (multi-lobate), รกหางว่าว (velamentous insertion)

ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ของการตั้งครรภ์ ภาวะที่เกิดก่อนหรือเกิดร่วมกับการตั้งครรภ์ เช่น

• โรคพิษแห่งครรภ์ระยะก่อนชัก (pre-eclampsia)
• ความดันโลหิตสูง
• แฝด
• เคยคลอดทารกที่มีความเสี่ยงสูง
• มารดาติดเชื้อเอชไอวี
• โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เช่น เริมที่อวัยวะเพศ ซึ่งอาจติดต่อไปยังทารกได้หากคลอดทางช่องคลอด แต่สามารถรักษาได้ด้วยยาและไม่จำเป็นต้องผ่าท้องทำคลอด
• ประวัติเคยผ่าท้องทำคลอด (อาจมีข้อโต้แย้งได้ เช่นการคลอดทางช่องคลอดในมารดาที่เคยคลอดบุตรโดยการผ่าท้องมาก่อน (Vaginal birth after caesarean; VBAC))
• ปัญหาเดิมของการหายของแผลฝีเย็บ (จากการคลอดครั้งก่อนหรือเป็นโรคโครห์น (Crohn's Disease))

ประวัติศาสตร์

มารดาของพระเจ้าพินทุสาร (เกิด พ.ศ. 223, ครองราชย์ พ.ศ. 246-270) ผู้เป็นจักรพรรดิพระองค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์โมริยะ บังเอิญกินยาพิษและเสียชีวิตในขณะใกล้ถึงกำหนดคลอด จาณักยะผู้เป็นครูของพระเจ้าจันทรคุปต์ได้ตัดสินใจผ่าท้องของพระราชินีเพื่อรักษาชีวิตของทารกเอาไว้ จึงช่วยชีวิตของทารกผู้จะเติบโตมาเป็นพระเจ้าพินทุสารไว้ได้

แหล่งข้อมูลอื่น

• ธีระพงศ์ เจริญวิทย์, บุญชัย เอื้อไพโรจน์กิจ, ศักนัน มะโนทัย, สมชาย ธนวัฒนาเจริญ, กระเษียร ปัญญาคำเลิศ. สูติศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: โอ. เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์, 2551.
• Cesarean Section Video
• Cesarean Section With The Mobius Elastic Retractor Video