ไบโอมาร์คเกอร์ (อังกฤษ: Biomarkers) หรือ ไบโอโลจิคอล มาร์คเกอร์ (อังกฤษ: Biological markers) เป็นซากดึกดำบรรพ์ที่มีโมเลกุลซับซ้อนที่ได้มาจากสารชีวเคมี โดยเฉพาะไขมันที่ยังคงอยู่ แสดงให้เห็นถึงสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ ไบโอมาร์คเกอร์สามารถวัดได้ทั้งน้ำมันดิบ และ สารสกัดของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียม (บิทูเมน) ทำให้สามารถหาความสัมพันธ์ของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียมกับน้ำมันดิบ และนักธรณีสามารถแปลความหมายลักษณะเฉพาะของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียมได้จากตัวอย่างที่เป็นน้ำมัน
ประโยชน์ของไบโอมาร์คเกอร์
- สามารถให้ข้อมูลของอินทรียวัตถุ (organic matter) ในหินต้นกำเนิด (source rock)
- สภาพแวดล้อมในการตกสะสมตัวและประวัติการตกสะสมตัวของชั้นหิน
- สามารถบอกระดับความร้อนที่เหมาะสม (Thermal maturity) โดยหินหรือน้ำมัน
- สามารถบอกระดับการย่อยสลาย (degree of biodegradation)
- สามารถบอกอายุตามตารางธรณีกาล (geologic time scale)
ขั้นตอนการวิเคราะห์ไบโอมาร์คเกอร์
การวิเคราะห์ไบโอมาร์คเกอร์สามารถวิเคราะห์ทั้งน้ำมันดิบ และสารสกัดของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียม บิทูเมน โดยมีขั้นตอนดังนี้
- ตัวอย่างที่เป็นหินจะต้องนำมาบดและทำการสกัดก่อน จะได้เป็นบิทูเมน
- นำตัวอย่างน้ำมันดิบ และบิทูเมน มาทำการแยกส่วนที่เป็นยางมะตอยออก
- นำตัวอย่างที่ได้มาทำการแยกชนิดของสารประกอบไฮโดรคาร์บอนด้วยโครมาโตรกราฟีแบบคอลัมน์ ดังรูปที่ 1
- แล้วนำมาวิเคราะห์ไบโอมาร์คเกอร์ โดยการวิเคราะห์หาองค์ประกอบของตัวอย่างด้วยเครื่องแก๊สโครมาโตรกราฟี หรือแมสสเปกโตรมิเตอร์ หรือ เครื่องแก๊สโครมาโตรกราฟี-แมสสเปกโตรมิเตอร์ หรือ เครื่องแก๊สโครมาโตรกราฟี-แมสสเปกโตรมิเตอร์-แมสสเปกโตรมิเตอร์
โดยสรุปขั้นตอนตามแผนภาพที่ 1
ตัวอย่างของไบโอมาร์คเกอร์
- สเตอเรน (Steranes)
- ไตรเทอเพน (Triterpanes)
- พอร์ไฟรีน (Porphyrin)
- แกมม่าเซอเรน (Gammacerane)
- เบต้า-แคโรเทน (β-carotane)