Продолжая использовать сайт, вы даете свое согласие на работу с этими файлами.
วิตามิน
วิตามิน หรือ ไวตามิน เป็นสารประกอบอินทรีย์ซึ่งเป็นสารอาหารสำคัญที่สิ่งมีชีวิตต้องการในปริมาณเล็กน้อย เรียกสารประกอบเคมีอินทรีย์ (หรือชุดสารประกอบที่สัมพันธ์กัน) ว่า วิตามิน ต่อเมื่อสิ่งมีชีวิตไม่สามารถสังเคราะห์สารนั้นได้ในปริมาณเพียงพอ และต้องได้รับจากอาหาร ฉะนั้น คำว่า "วิตามิน" จึงขึ้นอยู่กับทั้งสภาวะแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตหนึ่ง ๆ ตัวอย่างเช่น กรดแอสคอร์บิก (วิตามินซี) ถือเป็นวิตามินสำหรับมนุษย์ แต่ไม่ถือเป็นวิตามินสำหรับสัตว์อื่นส่วนใหญ่ การเสริมวิตามินสำคัญต่อการรักษาปัญหาสุขภาพบางอย่าง แต่มีหลักฐานประโยชน์การใช้ในผู้มีสุขภาพดีน้อย
ตามธรรมเนียม คำว่า วิตามิน ไม่รวมสารอาหารสำคัญอื่น เช่น แร่ธาตุ กรดไขมันจำเป็น หรือกรดอะมิโนจำเป็น (ซึ่งร่างกายต้องการสารเหล่านี้ในปริมาณมากกว่าวิตามินมาก) หรือสารอาหารอื่นอีกมากที่ส่งเสริมสุขภาพแต่ต้องการไม่บ่อย ในปัจจุบัน ระดับสากลรับรองวิตามินอย่างสากลสิบสามชนิด วิตามินจำแนกโดยกัมมันตภาพทางชีวภาพและเคมี ไม่ใช่โครงสร้าง ฉะนั้น วิตามินแต่ละชนิดจึงหมายถึงสารประกอบวิตาเมอร์ (vitamer) ซึ่งล้วนแสดงกัมมันตภาพทางชีวภาพที่สัมพันธ์กับวิตามินหนึ่ง ๆ ชุดสารเคมีดังกล่าวจัดกลุ่มตามชื่อวิตามิน "ระบุทั่วไป" เรียงตามอันดับอักษร เช่น "วิตามินเอ" ซึงรวมสารประกอบเรตินัล เรตินอล และแคโรทีนอยด์ที่ทราบกันอีกสี่ชนิด วิตาเมอร์ตามนิยามสามารถเปลี่ยนเป็นรูปกัมมันต์ของวิตามินในร่างกายได้ และบางครั้งสามารถเปลี่ยนเป็นวิตาเมอร์อีกชนิดหนึ่งได้เช่นกัน
วิตามินมีหน้าที่ทางชีวเคมีหลากหลาย วิตามินบางตัวมีหน้าที่คล้ายฮอร์โมนเป็นตัวควบคุมเมแทบอลิซึมของแร่ธาตุ (เช่น วิตามินดี) บางตัวควบคุมการเจริญและการเปลี่ยนแปลงไปทำหน้าที่เฉพาะของเซลล์และเนื้อเยื่อ เช่น วิตามินเอบางรูป หน้าที่อื่นของวิตามิน เช่น เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ (เช่น วิตามินอีและวิตามินซีในบางครั้ง) วิตามินจำนวนมากที่สุด วิตามินบีคอมเพล็กซ์ มีหน้าที่เป็นสารตั้งต้นของโคแฟกเตอร์เอนไซม์ ซึ่งช่วยเอนไซม์ทำงานเป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในเมแทบอลิซึม ในบทบาทนี้ วิตามินอาจสัมพันธ์ใกล้ชิดกับเอนไซม์ที่เป็นส่วนหนึ่งของหมู่พรอสเธติก (prosthetic group) ตัวอย่างเช่น ไบโอตินเป็นส่วนของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างกรดไขมัน วิตามินยังอาจสัมพันธ์ใกล้ชิดน้อยกว่ากับตัวเร่งปฏิกิริยาเอนไซม์ คือ โคเอนไซม์ ซึ่งเป็นโมเลกุลจับได้ซึ่งมีหน้าที่นำหมู่เคมีหรืออิเล็กตรอนระหว่างโมเลกุลต่าง ๆ ตัวอย่างเช่น กรดโฟลิกอาจนำหมู่เมทิล ฟอร์มิล และเมทีลินในเซลล์ แม้ว่าบทบาทเหล่านี้ในการสนับสนุนปฏิกิริยาเอนไซม์-สารตั้งต้นจะเป็นหน้าที่ของวิตามินซึ่งทราบกันดีที่สุด ทว่า หน้าที่อื่นของวิตามินก็สำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน
เมื่อกลางคริสต์ทศวรรษ 1930 มีเม็ดเสริมอาหารวิตามินบีคอมเพลกซ์ที่สกัดจากยีสต์และวิตามินซีกึ่งสังเคราะห์เชิงพาณิชย์วางขายเป็นครั้งแรก ก่อนหน้านั้น วิตามินได้รับจากอาหารเพียงทางเดียว และปกติการเปลี่ยนอาหาร (ตัวอย่างเช่น ที่อาจเกิดขึ้นระหว่างฤดูเพาะปลูกหนึ่ง ๆ) เปลี่ยนชนิดและปริมาณวิตามินที่ได้รับอย่างมาก ทว่า ตั้งแต่กลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา มีการผลิตวิตามินเป็นสารเคมีโภคภัณฑ์และมีเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและสารปรุงแต่งวิตามินรวมทั้งกึ่งสังคราะห์และสังเคราะห์ราคาไม่แพงอย่างแพร่หลายมาก
รายการวิตามิน
วิตามินแต่ละชนิดใช้ในหลายปฏิกิริยา ฉะนั้น ส่วนใหญ่จึงมีหลายหน้าที่
ชื่อบอกทั่วไปของวิตามิน | ชื่อเคมีวิตาเมอร์ (รายการไม่สมบูรณ์) | สภาพละลายได้ |
ปริมาณที่แนะนำ (ชาย อายุ 19–70 ปี) |
โรคจากการขาด | ระดับปริมาณได้รับบน (UL/วัน) |
โรคจากขนาดเกิน | แหล่งอาหาร |
---|---|---|---|---|---|---|---|
วิตามินเอ |
เรตินอล, เรตินาล, และ แคโรทีนอยด์สี่ชนิด รวมทั้ง บีตา-แคโรทีน |
ไขมัน | 900 ไมโครกรัม | ตาบอดกลางคืน, หนังคางคก, และ กระจกตาน่วม | 3,000 ไมโครกรัม | ภาวะวิตามินเอเกิน | ตับ ไข่ ส้ม ผลไม้สีเหลืองสุก ผักใบเขียว แครอท ฟักทอง ผักโขมฝรั่ง ปลา นมถั่วเหลือง นม |
วิตามินบี1 | ไทอามีน | น้ำ | 1.2 มิลลิกรัม | โรคเหน็บชา, กลุ่มอาการเวอร์นิเก–คอร์ซาคอฟ | N/D | ง่วงนอนหรือกล้ามเนื้อผ่อนคลายในขนาดสูง | เนื้อหมู โอ๊ตมีล (oatmeal) ข้าวซ้อมมือ ผัก มันฝรั่ง ตับ ไข่ |
วิตามินบี2 | ไรโบเฟลวิน | น้ำ | 1.3 มิลลิกรัม | โรคขาดวิตามินบี 2, ลิ้นอักเสบ, โรคปากนกกระจอก | N/D | ผลิตภัณฑ์นม กล้วย ป๊อปคอร์น ถั่วสีเขียว หน่อไม้ฝรั่ง | |
วิตามินบี3 | ไนอาซิน, ไนอะซินาไมด์ | น้ำ | 16.0 มิลลิกรัม | โรคเพลแลกรา | 35.0 มิลลิกรัม | ตับเสียหาย (ขนาด > 2 ก./วัน) และปัญหาอื่น | เนื้อสัตว์ ปลา ไข่ ผักหลายชนิด เห็ด ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว |
วิตามินบี5 | กรดแพนโทเทนิก | น้ำ | 5.0 มิลลิกรัม | ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน | N/D | ท้องร่วง อาจมีคลื่นไส้และอาการแสบร้อนกลางอก | เนื้อสัตว์ บล็อกโคลี อะโวคาโด |
วิตามินบี6 | ไพริด็อกซีน, ไพริด็อกซามีน, ไพริด็อกซัล | น้ำ | 1.3–1.7 มิลลิกรัม | โลหิตจางโรคเส้นประสาทหลายเส้น | 100 มิลลิกรัม | การรับรู้อากัปกิริยาบกพร่อง เส้นประสาทเสียหาย (ขนาด > 100 มิลลิกรัม/วัน) | เนื้อสัตว์ ผัก ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว กล้วย |
วิตามินบี7 | ไบโอติน | น้ำ | 30.0 ไมโครกรัม | ผิวหนังอักเสบ ลำไส้เล็กอักเสบ | N/D | ไข่แดงดิบ ตับ ถั่วลิสง ผักใบเขียว | |
วิตามินบี9 | กรดโฟลิก, กรดโฟลินิก | น้ำ | 400 ไมโครกรัม | โลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงใหญ่ (megaloblastic anemia) และการขาดระหว่างตั้งครรภ์สัมพันธ์กับความพิการของทารกแรกเกิด เช่น นิวรัลทิวบ์ (neural tube) บกพร่อง | 1,000 ไมโครกรัม | อาจบดบังอาการของการขาดวิตามินบี12 และผลอย่างอื่น | ผักใบ พาสตา ขนมปัง ธัญพืช ตับ |
วิตามินบี12 | ไซยาโนโคบาลามิน, ไฮดรอกซีโคบาลามิน, เมทิลโคบาลามิน | น้ำ | 2.4 ไมโครกรัม | โลหิตจางชนิดเม็ดเลือดแดงใหญ่ | N/D | ผื่นคล้ายสิว [สาเหตุยังไม่ได้ข้อสรุปแน่ชัด] | เนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์อื่นจากสัตว์ |
วิตามินซี | กรดแอสคอร์บิก | น้ำ | 90.0 มิลลิกรัม | ลักปิดลักเปิด | 2,000 มิลลิกรัม | วิตามินซีขนาดสูง (Vitamin C megadosage) | ผลไม้และผักหลายชนิด ตับ |
วิตามินดี | คลอเลแคลซิเฟรอล, เออร์โกแคลซิเฟรอล | ไขมัน | 10 ไมโครกรัม | โรคกระดูกอ่อนในเด็กและโรคกระดูกน่วม | 50 ไมโครกรัม | ภาวะวิตามินดีเกิน | ปลา ไข่ ตับ เห็ด |
วิตามินอี | โทโคเฟอรอล, โทโคไตรอีนอล | ไขมัน | 15.0 มิลลิกรัม | การขาดน้อยมาก; การเป็นหมันในชายและการแท้งในหญิง โลหิตจางจากเม็ดเลือดแดงแตกเล็กน้อยในทารกแรกเกิด | 1,000 มิลลิกรัม | พบภาวะหัวใจวายเพิ่มขึ้นในการศึกษาแบบสุ่มขนาดใหญ่ครั้งหนึ่ง | ผักและผลไม้หลายชนิด ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียวกับเมล็ดพืช |
วิตามินเค | ฟิลโลควิโนน, เมนาควิโนน | ไขมัน | 120 ไมโครกรัม | เลือดออกง่าย | N/D | เพิ่มเลือดจับลิ่มในผู้ป่วยที่ได้วาร์ฟาริน | ผักใบเขียว ไข่แดง ตับ |
ละลายในไขมัน |
|
||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ละลายในน้ำ |
|
||||||||
ผสม |
ทางเดินอาหาร/ เมแทบอลิซึม (A) |
กรดกระเพาะ (ยาลดกรด, สารต้านตัวรับ H2 , ยายับยั้งการหลั่งกรด) • ยาแก้อาเจียน • ยาระบาย • ยาแก้ท้องร่วง • ยาลดความอ้วน • ยาต้านเบาหวาน • วิตามิน • เกลือแร่
|
---|---|
เลือดและอวัยวะ สร้างเลือด (B) |
|
ระบบหัวใจ และหลอดเลือด (C) |
ยารักษาโรคหัวใจ/ยาแก้อาการปวดเค้นหัวใจ (คาร์ดิแอคไกลโคไซด์ , ยาต้านภาวะหัวใจเสียจังหวะ , ยากระตุ้นหัวใจ) • ยาลดความดัน • ยาขับปัสสาวะ • สารขยายหลอดเลือด • เบต้า บล็อกเกอร์ • แคลเซียมแชนแนลบล็อกเกอร์ • ระบบเรนิน-แองจิโอเทนซิน (เอซีอีอินฮิบิเตอร์ , แองกิโอเทนซินรีเซพเตอร์บล๊อคเกอร์ , เรนินอินฮิบิเตอร์) • ยาลดไขมันในเส้นเลือด (สแตติน , ไฟเบรต , ไบล์แอซิดซีเควสแตรนต์) |
ผิวหนัง (D) | |
ระบบสืบพันธุ์ (G) | |
ระบบต่อมไร้ท่อ (H) | |
การติดเชื้อและ การติดเชื้อปรสิต (J, P, QI) |
|
มะเร็ง (L01-L02) | |
โรคทางระบบ ภูมิคุ้มกัน (L03-L04) |
|
กล้ามเนื้อ กระดูก และข้อต่อ (M) | |
สมองและระบบประสาท (N) | |
ระบบทางเดินหายใจ (R) | |
อวัยวะรับความรู้สึก (S) | |
อื่น ๆ (V) |